Agresja w przedszkolu. Jak sobie z nią radzić? Praktyczne wskazówki dla rodziców
Niemal w każdym przedszkolu znajdzie się co najmniej kilkoro dzieci, wykazujących zachowania agresywne. Jedni rodzice mają trudności z agresją, którą przejawia ich dziecko, inni natomiast szukają sposobów jak uchronić swoje dziecko przed agresją rówieśników. Niemniej jednak problem ten z pewnością trzeba rozwiązać. Jak to zrobić?
Na początek warto przyjrzeć się samej definicji agresji. Agresja to nie tylko bicie, kopanie czy popychanie, to także wyzwiska, plotki, plucie oraz ośmieszanie. Pojęcie agresji „określa takie działania, co do których można przypuszczać, że ich przyczyną jest którykolwiek z poniższych czynników: a) strach lub frustracja, b) pragnienie wywołania strachu bądź frustracji u innych lub c) tendencja do forsowania własnych poglądów czy interesów”. Kiedy już zapoznamy się ze zjawiskiem agresji, warto poszukać sposobów jej przeciwdziałania. Poniżej umieszczam parę praktycznych wskazówek dla rodziców w walce z agresją zarówno dziecka jak i rówieśników wobec niego:
ROZMOWA
Pierwszym i zarazem najważniejszym krokiem przeciwdziałania agresji jest rozmowa ze swoim dzieckiem. To rodzic powinien wytłumaczyć dziecku jakie zachowania są dozwolone, a jakie nie. Warto mówić dziecku dlaczego agresja jest zła i jaki ma ona wpływ na innych (np. za pomocą prostych komunikatów takich jak „Kiedy podnosisz na kogoś rękę tej osobie jest przykro, sprawia jej to ból”). Kiedy to nasze dziecko jest ofiarą agresji warto uczyć go wyznaczania granic w relacjach z rówieśnikami. Uczymy dziecko, żeby wyraźnie komunikowało rówieśnikom, że nie zgadza się na agresję, a jeśli to nie pomoże nie odwdzięcza się koleżance/koledze tym samym, lecz zgłasza to nauczycielowi (w takiej sytuacji zachowanie dziecka nie jest traktowane jako „skarżenie”, ale jako ochrona swojej osoby).
PSYCHOEDUKACJA
Kolejną cenną wskazówką jest psychoedukacja. Dobrym rozwiązaniem jest nauka swoich dzieci czym są emocje i jak te emocje na nie oddziałują. Kiedy dziecko będzie znało podstawowe emocje nauczy się je rozpoznawać u siebie i innych, a z czasem w porę sobie z nimi radzić. Rodzic powinien tłumaczyć dziecku, że złość jest naturalną emocją i występuje u każdego człowieka- zarówno u dzieci jak i dorosłych i sama emocja nie jest niczym złym, dopóki nie prowadzi do agresji. Pierwszym krokiem jest rozpoznanie co spowodowało w dziecku uczucie złości, kolejnym nauka jak może sobie z tą złością poradzić w konstruktywny sposób.
SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE ZŁOŚCIĄ
Kiedy przejdziemy już z dzieckiem przez powyższe wskazówki, warto pokazać mu co może zrobić w sytuacji kiedy czuje złość. Dobrym rozwiązaniem jest ćwiczenie pt. „Słoik złości” polegające na wycinaniu z papieru kwadratów z konkretnymi sposobami na poradzenie sobie z uczuciem złości, następnie kwadraty te wrzucamy do szklanego słoika i stawiamy go w widocznym dla dziecka miejscu. Wśród takich sposobów umieszczamy rozwiązania, które pomogą dziecku poradzić sobie z napięciem, bez krzywdzenia innych. Mogą to być rozwiązania takie jak: tupanie w podłogę, uderzanie w poduszkę za pomocą miotły bądź kija, krzyczenie w pustym pokoju, rysowanie swojej złości, wyśpiewanie złości, wybieganie złości czy technika relaksacyjna (np. trening autogenny Schultza, trening Jacobsona).
WSPÓŁPRACA RODZICA Z NAUCZYCIELEM
Równie istotna jest prawidłowa komunikacja rodziców z nauczycielami. Kiedy rodzic widzi, że w zachowaniu dziecka coś się zmieniło, boi się chodzić do przedszkola czy komunikuje wprost, że w przedszkolu ma miejsce agresja od razu udaje się do nauczyciela i wspólnie szukają rozwiązania sytuacji.
ASERTYWNOŚĆ I STAWIANIE GRANIC
Ważnym aspektem jest też nauka mówienia „nie” przez dziecko kiedy jego granice zostają przekroczone. W codziennym życiu umiejętność ta jest utrwalana przez możliwość dokonywania przez dziecko wyborów, możliwość popełniania przez niego błędów, respektowania jego „nie” kiedy np. nie chce czegoś zjeść (nie zmuszamy dzieci do jedzenia), a także poprzez nie narzucanie przez rodziców z kim dziecko ma się bawić - dzięki temu dziecko uczy się prawa do własnego zdania i możliwości komunikowania rówieśnikom, kiedy ktoś przekracza ich granice (np. kiedy zabawa z innym dzieckiem nabiera agresywnego charakteru). Ważne, żeby uświadamiać swoje dziecko, żeby głośno mówiło „NIE” w sytuacji, kiedy czuje się niekomfortowo, a przy tym również poza przedszkolem szanować granice dziecka takie jak np. chęć przebywania samemu w pokoju.
JAK UCHRONIĆ DZIECKO PRZED PRZEDSZKOLNYM AGRESOREM?
W sytuacji kiedy nasze dziecko jest ofiarą agresywnego przedszkolaka przede wszystkim uczymy je aby jasno powiedziało takiemu rówieśnikowi, że nie zgadza się na jego zachowanie np. za pomocą komunikatów takich jak: „Nie podoba mi się, że mnie popychasz, bo sprawia mi to ból. Jeśli nie przestaniesz nie będę się z Tobą dłużej bawić”, „Jest mi przykro, kiedy mnie obrażasz.” (warto nauczyć dziecko, żeby tłumaczyło rówieśnikom, dlaczego nie zgadza się na daną zabawę lub zachowanie”). Jeśli mimo komunikatu słownego rówieśnik nie przestaje wykazywać agresji mówimy dziecku żeby zgłosiło to nauczycielowi i unikało kontaktu z agresywnym rówieśnikiem.
Źródła:
https://psychologia.edu.pl/slownik/id.agresja/i.html
https://mamotoja.pl/przedszkolak/wychowanie/agresywne-dziecko-sposoby-na-dziecieca-agresje-14992-r1/
Teczka psychologa dziecięcego (2022), P. Pawłowska
Polecana literatura:
Jak ograniczać napady złości u dziecka i zyskać spokój w rodzinie, C. Naumburg
Trudne emocje u dzieci. Jak wspólnie rozwiązywać problemy w domu i szkole, Dr. R.W. Greene
Uwaga! Złość, E. Tyralik-Kulpa
Książka o dobrej agresji, M. Kulesza
Psycholog Kamila Łukowska